Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak başlattığı bağımsızlık mücadelesi, Türk milletinin azmi sayesinde hiç sönmedi. Bu mücadele, 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile yeni Türk devletinin varlığını tescilledi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ikinci döneminin toplanmasından iki ay sonra, 13 Ekim 1923’te Ankara, Türkiye’nin hükümet merkezi haline geldi. Yeni devletin başkanının seçilmesi ve yönetim biçiminin belirlenmesi acil bir ihtiyaç haline geldi. O tarihe kadar devlet başkanlığı görevini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı olarak Mustafa Kemal Paşa yürütüyordu. Yabancı ülkeler de Türkiye’deki yeni devlet rejiminin daha net bir şekilde tanımlanmasını bekliyordu.
27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve Meclis’in güvenini kazanacak bir kabine oluşturulamadığı için çözüm arayışları hızlandı. 28 Ekim akşamı, Mustafa Kemal Paşa, Çankaya Köşkü’nde düzenlediği akşam yemeğinde, “Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz” diyerek tarihi bir karar verdi. Arkadaşlarıyla yapılan bu toplantı, Cumhuriyet’in ilanı için bir dönüm noktası oldu.
Mustafa Kemal Paşa, o gece İsmet Paşa ile birlikte 1921 Anayasası’nda değişiklik yapılmasına yönelik bir tasarı hazırladı. “Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir” ifadesinin yer aldığı tasarı, TBMM’de yapılan oylama sonucunda 158 üyenin tamamının onayı ile kabul edildi.
Bu olay, “Yaşasın Cumhuriyet” sloganları ve coşkulu alkışlarla kutlandı.