Ekonomik krizin derin etkileri iş dünyasında derinden hissediliyor. Son yıllarda uygulanan hatalı politikalar ile ekonomik kriz derinleşti. 2023 genel seçimlerinden sonra göreve gelen yeni ekonomi yönetimi, tekrar rasyonel politikalara döndü. Ekonomik enkazın kaldırılması için yüksek faiz ve parasal sıkılaşma dönemine girildi. Bir süre daha yüksek faiz ortamının sürmesi beklenirken, son veriler, ekonomide durgunluk dönemine girileceğine işaret ediyor. Sıkılaşma politikasıyla ekonomide belirgin yavaşlama sinyalleri peş peşe geliyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB), ağustos ayına ilişkin imalat sanayi kapasite kullanım oranı (KKO) verilerini açıkladı. Ağustosta imalat sanayinde faaliyet gösteren 1763 iş yeri tarafından İktisadi Yönelim Anketi’ne verilen yanıtların değerlendirildiği ankete göre Kapasite Kullanım Oranı aylık bazda geriledi. İmalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı (KKO-MA), bir önceki aya göre 0,2 puan azalarak yüzde 75,7 seviyesinde gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış Kapasite Kullanım Oranı (KKO), bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 75,4 seviyesine düştü. Sanayide kapasite kullanım oranı gerilerken, reel kesim güven endeksi de ağustos ayında 98,5 değerini alarak Aralık 2022’den bu yana en düşük seviyeye düştü. TCMB’nin ‘İktisadi Yönelim İstatistikleri ve Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) verilerine göre mevsimsellikten arındırılmamış reel kesim güven endeksi bir önceki aya göre 1,8 puan azalarak 98,5 seviyesinde gerçekleşti. Reel kesim güven endeksi ağustos ayında 98,5 değerini alarak Aralık 2022’den bu yana en düşük seviyeye gerilerken, sanayide kapasite kullanım oranı düştü.
Reel Kesim Güven Endeksi, ağustosta geçen aya göre 1,8 puan azalarak 98,5 seviyesine düştü. Aynı dönemde mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi 0,7 puan gerileyerek 98,0 seviyesinde gerçekleşti. Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, son 3 aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut mamul mal stokuna ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde, gelecek 3 aydaki ihracat sipariş miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek 3 aydaki toplam istihdam, gelecek 3 aydaki üretim hacmi, sabit sermaye yatırım harcaması ve genel gidişata ilişkin değerlendirmeler ise endeksi azalış yönünde etkiledi.
Reel kesim güven endeksi son 20 ayın en düşük seviyesine gerilerken sipariş miktarında azalış beklentisi güçlendi. Son 3 aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacminde ve iç piyasa sipariş miktarında azalış bildirenler lehine olan seyir bir önceki aya göre zayıflarken, ihracat sipariş miktarında azalış bildirenler lehine olan seyir bir önceki aya göre güçlendi. Mevcut toplam siparişlerin mevsim normallerinin altında olduğu yönündeki değerlendirmeler bir önceki aya göre güçlenirken, mevcut mamul mal stokları seviyesinin mevsim normallerinin üstünde olduğu yönündeki değerlendirmeler bir önceki aya göre zayıfladı. Gelecek 3 aya yönelik değerlendirmelerde, üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı, iç piyasa sipariş miktarında artış bekleyenler, gelecek 12 aydaki sabit sermaye yatırım harcaması ve gelecek 3 aydaki istihdama ilişkin artış yönlü beklentiler bir önceki aya göre zayıfladı. TCMB’nin ayayınladığı RKGE verilerine göre reel kesimde ÜFE beklentisi bir önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 51,7 seviyesine düştü. Ortalama birim maliyetlerde, gelecek 3 ayda artış olacağını bekleyenler lehine olan seyir güçlenirken, son 3 ayda artış olduğunu bildirenler lehine olan seyir zayıfladı. Gelecek 3 aydaki satış fiyatına ilişkin artış yönlü beklentilerin de bir miktar zayıfladığı gözlenirken, gelecek 12 aylık dönem sonu itibarıyla yıllık Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) beklentisi bir önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 51,7 seviyesinde gerçekleşti. İçinde bulunduğu sanayi dalındaki genel gidişat konusunda, bir önceki aya kıyasla daha kötümser olduğunu belirtenler lehine olan seyir ise bir miktar güçlendi.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), temmuz ayına ilişkin kurulan-kapanan şirket istatistiklerini açıkladı. Buna göre, temmuzda kurulan şirket sayısı haziran ayına kıyasla yüzde 47 artışla 6 bin 606’dan 9 bin 713’e yükseldi. Aynı dönemde kapanan şirket sayısı da yüzde 42,9 artarak 2 bin 889’a çıktı. Haziran ayında 2 bin 22 şirket kapanmıştı. Temmuzda kurulan şirket sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4,2, kapanan şirket sayısı yüzde 39,8 artış gösterdi. TOBB verilerine göre 2024’ün ilk 7 ayında, 2023’ün ilk 7 ayına göre kurulan şirket sayısı yüzde 14,5, kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 31,3, kurulan kooperatif sayısı yüzde 8,2 azaldı. Kapanan şirket sayısı ise 2024’ün ilk 7 ayında, 2023’ün ilk 7 ayına göre yüzde 28,3 kapanan kooperatif sayısı yüzde 9,1 artmış olup, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısında yüzde 36,8 azalış oldu. Kapanan gerçek kişi ticari işletmelerden 597’sinin toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 273’ünün inşaat, 157’sinin imalat sektöründe faaliyet gösterdiği belirlendi. Temmuzda 267 kooperatif kurulurken, bu kuruluşların 180’i konut yapı, 46’sı işletme ve 11’i turizm geliştirme alanında faaliyet gösteriyor.
Ekonomik krizin derin etkileri iş dünyasında derinden hissediliyor. Bunun dışa yansıması ise gelen konkordato kararları oluyor. Konkordato Takip sitesinin verilerine göre, geçen yıl toplam bin 516 konkordato talebi olurken 2024’ün ilk 7 ayında bu rakam bin 554 oldu. Böylece 2024 Ocak-Temmuz döneminde geçici mühlet kararı verilen konkordato sayısı, 2023 yılının tamamını yüzde 52’sini aştı. Mahkemelerin yılın ilk yarısında iflas kararı verdiği dosya sayısı ise 55 oldu. En çok konkordato alan illerin başında İstanbul geliyor. İstanbul’u, Ankara izlerken üçüncü sırada ise Bursa yer aldı. Sektörlerine göre incelendiğinde, en riskli sektörler ilk 7 ayda 398 şirket başvurusuyla inşaat ilk sırada geldi. Bunu tekstil 210, akaryakıt 75, giyim 72, gıda 68, mobilya 66, metal ürünleri 62, otelcilik 61, tarım 57, enerji 50 şirketle izledi.