Türkiye’de otomobil ve hafif ticari araç pazarı geçtiğimiz yıla paralel seviyede gidiyor. Daha yılın ilk 5 ayında Pazar yarım milyon adede ulaşırken, sektör temsilcileri asıl daralmanın Temmuz sonrasında başlayacağını ifade ediyor. Yılın ilk 3 ayında özellikle ÖTV muaf satışların başlaması ve sonrasında yaşanan yüksek faiz krizine rağmen markaların 7 Temmuz sonrasına stok bırakmamak için yaptıkları güçlü kampanyalar pazarın deyim yerindeyse ‘diriliğini’ koruyor. Son bir yıllık süreçte Çinli üreticilerin de Türkiye pazarında vites yükseltmesiyle birlikte ithal payının da gittikçe arttığı görülüyor. En son 2020 yılının Eylül’ünde yerli satışları ithalleri geçti. Kur ve matrah artışıyla birlikte yerli üretimlerin de fiyatı ithallerle eşitlenince talep daha çok ithal modellere kaydı. Bu yılın ilk 5 ayında Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) verilerine göre, otomobil ve hafif ticari araç satışları yüzde 6 artış gösterdi. Böylece mayıs sonu itibarıyla toplamda 471 bin 743 sıfır araç satışı oldu. Otomobil satışları, söz konusu dönemde yüzde 10,25 artışla 375 bin 97 olurken, hafif ticari araç satışları ise yüzde 7,9 azalışla 96 bin 646 olarak kayıtlara geçti. Toplam pazarda yerli üretim araç satışı 146 bin 727 oldu. İthal araç satışı ise 325 bin 16 olarak belirlendi. Neredeyse ithal araç satışı yerlileri ikiye katladı. Aynı dönemde, yerli üretim araçların satışlardan aldığı pay 31,11, ithal araçların payı ise yüzde 68,89 oldu. Son 5 yıla bakıldığında ithal araçların satışlardan aldığı pay, Türkiye’de üretilen araçların pazardan aldığı paydan yüksek gerçekleşti. Aynı zamanda üretim de bu daralmadan payını aldı. Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) verilerine göre, üretim yüzde 2 geriledi. İhracat ise yüzde 1 ile neredeyse yerinde saydı. Tablo bu yönde olunca Çinli araçlara yine ek vergi önlemi geldi.
Otomobil ve hafif ticari araç pazarında ocak-mayıs döneminde gerçekleştirdiği 58 bin 212 adetlik satışın 50 bin 501’i Türkiye’de ürettiği araçlardan oluşan Fiat, adet bazında yerli satış sıralamasında başı çekti. Fiat’ı, 53 bin 708 toplam satışın 38 bin 285’i yerli üretim olan Renault ve 23 bin 651 toplam satışın 16 bin 118’i yerli üretim olan Toyota takip etti. Hyundai, 24 bin 380’lik toplam satış içerisinde 15 bin 247 yerli satışla dördüncü, Ford da 37 bin 313 toplam satış içerisinde 14 bin 727 adetlik satışla beşinci oldu. Togg’un toplam satış rakamı ise 11 bin 288 olarak bildirildi. Alman otomotiv üreticisi Volkswagen, Türkiye otomotiv pazarında beş ayda gerçekleştirdiği 35 bin 168 adetle ithal satış listesinin ilk sırasında yer aldı. Volkswagen’in ardından 26 bin 990 satışla Chery, 26 bin 193 satışla Peugeot, 24 bin 28 satışla Citroen ve 22 bin 586 satışla Ford sıralandı.
ODMD verilerine göre, geçen yıl sonunda yerli üretim araçların toplam satıştaki payı yüzde 35,20 ve ithal araçların payı da 64,79 seviyesinde ölçüldü. Satışlarda yerli oranı 2021’de yüzde 43,89 iken, 2022 sonunda 43,81’e geriledi. 2020’de yerli üretim araçların toplam satışlardaki payı yüzde 45,72, ithalin payı ise yüzde 54,27 olmuştu. 2019’da yerli üretimin payı yüzde 43,01 ve ithalin payı yüzde 56,98 olarak kayıtlara geçmişti.
OSD, 2024 yılının ocak-mayıs dönemine ait üretim ve ihracat adetleri ile pazar verilerini açıkladı. Buna göre, yılın ilk 5 aylık döneminde toplam otomotiv üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2 azalarak 606 bin 905 adede ulaştı. Otomobil üretimi ise yüzde 1 artarak 391 bin 932 adet olarak gerçekleşti. Traktör üretimiyle birlikte toplam üretim ise 629 bin 449 adedi buldu. Yılın ilk beş aylık döneminde ticari araç grubunda üretim bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7, ağır ticari araç grubunda yüzde 12, hafif ticari araç grubunda ise yüzde 6 geriledi. Bu dönemde, otomotiv sanayisinin kapasite kullanım oranı yüzde 75 olarak gerçekleşti. Araç grubu bazında kapasite kullanım oranları ise hafif araçlarda (otomobil + hafif ticari araç) yüzde 75, kamyon grubunda yüzde 82, otobüs-midibüs grubunda yüzde 60 ve traktörde yüzde 72 seviyesinde gerçekleşti.
İkinci el tarafında da deyim yerindeyse ‘yaprak kıpırdamıyor’. Yaşanan fiyat artışları sonrasında hem GSR 2 hem de Çin’den ithal edilen araçlara gelecek olan ek vergi satış kampanyalarını da beraberinde getirdi. Konuyla ilgili açıklama yapan Otomobilen Genel Müdürü Kenan Bilirgen “Güncel durumda temmuz ayında devreye girecek GSR yönetmeliği ve Çin’den ithal edilen otomobillerin ilave gümrük vergisi öncesi yarattığı satış baskısı ile perakende ve filo tarafında büyük kampanyalarla indirimler mevcut. Temmuz ayına kadar yaşanan bu olağan dışı durum fiyat hareketi açısından tüketicileri ve sektörü olumsuz etkileyebilir” dedi. 6 ay 6 bin kilometre uygulamasına da değinen Bilirgen “Uygulamanın devam etmesinin hem bireysel tüketici hem de kurumsal satıcılar açısından olumlu etkileri olacaktır. Her iki uygulamanın sonrasında kısa vadede kar beklentisi sonucunda ikinci el ticareti ile iştigal etmeyen şahıs ya da firmaların satın aldıkları araçları elden çıkarmaya çalışması piyasa fiyatları üzerinde bir dalgalanma yaratacaktır. Sonuç olarak 6 ay 6 bin km uygulaması hem nihai tüketicileri hem de kurumsal olarak ikinci el ticareti yapan firmaları koruyan niteliktedir” yorumunu yaptı.
